DNA’da ameliyat yapabilen teknoloji: Yapay gen transferi CRISPR-CAS9
DNA'da ameliyat yapma olanağı sağlayan CRISPR-CAS9 teknolojisi, genetik çalışmalarında yapılan önemli gelişmelerden biri kabul edilir. DNA üzerinde hassas düzenlemelere imkan sağlayan bu teknoloji genetik araştırmalar konusunda oldukça önemli. CRISPR-CAS9 teknolojisinin geliştiricileri ise Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü.
CRISPR-CAS9 teknolojisi DNA’da ameliyat yapmaya olanak sağlar. Nobel Kimya Ödülü verilen CRISPR-CAS9, Fransız mikrobiyolog Emmanuelle Charpentier ile ABD’li biyokimyacı Jennifer A. Doudna tarafından geliştirildi. DNA sarmalını kesme ve yeniden birleştirme işlemi yapılan CRISPR teknolojisinde CAS9 moleküler bir makas olarak kullanılıyor.
CRISPR-CAS9 NEDİR?
CRISPR, canlıların DNA’larında değişiklikler yapılmasını sağlayan gen düzenleme yöntemi ve CAS bağışıklık sisteminde bulunan proteinlerin adıdır.
Genetikçiler ve tıp araştırmacıları kalıtım zincirlerinin bölümlerini kesme, ekleme ve değiştirme işlemi yapabildiği CRISPR-CAS9’yı DNA’da ameliyat yapabilme olarak adlandırılmakta.
Moleküler makas olarak adlandırılan CAS9 genomda belirli bir yerde bulunan iki DNA ipliğini keserek bu parçaları daha sonra eklenebilir ve çıkarılabilir bir hale getiriyor.
CRISPR-CAS9 NASIL ÇALIŞIYOR?
Bağışıklık sisteminden esinlenerek geliştirilen bu teknoloji iki önemli mutasyon molekülünden oluşur.
Moleküler makas olan CAS9 enzimi, DNA’yı belirli bir konumda kesebiliyor. RNA ise moleküler makasın keseceği noktaya yönlendirilerek DNA zincirinin doğru noktadan kesilme işlemi gerçekleştiriliyor.
BU TEKNOLOJİ NERELERDE KULLANILIYOR?
CRISPR teknolojisi; ilaç, tıp, tarım ve sanayi gibi birçok alanda kullanıyor.
CRISPR İLE HANGİ HASTALIKLAR TEDAVİ EDİLEBİLECEK?
Başta kanser olmak üzere hepatit B, hemofili ve yüksek kolesterol gibi birçok hastalığın tedavisi CRISPR ile mümkün olacak.
YAPAY GEN TRANSFERİ
Son yıllarda bilim insanları DNA’ları değiştirerek ‘gen hedefleme’ işlemini gerçekleştiriyor.
CRISPR-CAS9 teknolojisiyle genomların işlevini öğrenmek amacıyla DNA zincirlerinde değişiklik yaparak gen düzenleme ve transferi yapılıyor.