Büyük Ortadoğu Projesi’nin amaçları, hedefleri ve bölgesel dinamikler

Büyük Ortadoğu Projesi, kapsamı ve hedefleri itibariyle geniş bir etki alanına sahiptir. Bu nedenle proje, bölgedeki siyasi, ekonomik ve toplumsal dönüşümleri hedefler. İlk olarak 2004 yılında G8 zirvesinde Orta Doğu ve Batı arasındaki ilişkilerin ve fırsatların değiştirilmesine yönelik ABD tarafından kullanıldı.

Başlangıçta ABD’nin Orta Doğu politikalarını şekillendirmek için geliştirilen Büyük Ortadoğu Projesi son 10 yılda özellikle sıkça konuşulan bir konu olmakta. Bu projenin ayrıntılarına yakından bakalım.

BÜYÜK ORTADOĞU PROJESİ NEDİR?

Büyük Ortadoğu Projesi, 2004 yılında ABD başkanı George W. Bush ve yönetimi tarafından ortaya atılan özellikle Müslüman dünyasını kapsayan bir terimdir.

Terimin genişletilmiş hali, 2004’te düzenlenen G8 zirvesinde ABD’nin çalışmaları arasında yer aldı.

Proje, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya özgü siyasal, ekonomik ve toplumsal sistemleri dönüştürmeyi ve demokratikleştirme ve insan hakları açısından geliştirmeyi amaçlayarak ortaya çıktı.

PROJENİN AMAÇLARI VE HEDEFLERİ

BOP’un belirgin hedefleri arasında şu maddeler yer alıyor:

Demokratikleşme: Bölgedeki otoriter rejimlerin yerini demokratik yönetimlerin alması ve halkın iradesinin yönetime yansıması.

Ekonomik Reformlar: Serbest piyasa ekonomisinin teşvik edilmesi ve ekonomik kalkınmanın sağlanması.

Eğitim ve Kadın Hakları: Eğitim düzeyinin yükseltilmesi ve kadınların toplumsal hayatta daha aktif rol almalarının sağlanması.

İnsan Hakları: İnsan hakları ihlallerinin önlenmesi ve hukuk devletinin güçlendirilmesi

BOP ÜLKELERİ

BOP, geniş bir coğrafi alanı kapsamaktadır. Proje, Orta Doğu’dan Kuzey Afrika’ya kadar uzanan 22 ülkeyi içermektedir. Bu ülkeler arasında Türkiye, İran, Irak, Suriye, Suudi Arabistan, Mısır, Fas, Cezayir ve Tunus gibi ülkeler bulunmaktadır.

PROJENİN ETKİLERİ VE ELEŞTİRİLER

Büyük Ortadoğu Projesi, ortaya atıldığı günden bu yana çeşitli eleştirilerle karşı karşıya kalmıştır. Eleştirilerin başında, projenin bölge ülkelerinin iç işlerine müdahale niteliğinde olması ve Batı’nın çıkarlarını ön planda tutması gelmektedir.

Ayrıca, bölgedeki bazı ülkelerde yaşanan iç karışıklıklar ve istikrarsızlıkların, bu projeye bağlı olarak geliştiği ileri sürülmekte.

TÜRKİYE VE BOP İLİŞKİSİ

Türkiye, BOP çerçevesinde stratejik bir öneme sahiptir. Coğrafi konumu, kültürel ve tarihi bağları nedeniyle Türkiye, bu projede önemli bir aktör olarak görülmekte. Ancak, Türkiye’nin BOP’a ilişkin tutumu ve projeye verdiği destek, dönem dönem tartışma konusu oluyor. Türkiye’nin projeye yaklaşımı, ulusal çıkarlar ve bölgesel istikrar bağlamında değerlendiriliyor.